Eit unikt samarbeid mellom fleire offentlege instansar i fylket er etablert med intensjon om å etablere eit kompetansemiljø rundt eit kunnskapsbasert folkehelsearbeid. Kommunane ved KS, Folkehelseavdelinga i Flora, Sogn og Fjordane fylkeskommune, Helse Førde, Høgskulen på Vestlandet, Fylkesmannen i Sogn og Fjordane og NAV Sogn og Fjordane er partar i samarbeidet. Partane har etablert ei styrande gruppe leia av fylkeskommunen, og ei arbeidsgruppe der representantar frå Flora kommune, høgskulen, fylkeskommunen og Helse Førde deltek. Arbeidsgruppa er leia av Helse Førde, og har i løpet av våren 2017 greidd ut behov og føresetnader for eit samarbeid knytt til publisering av folkehelsedata og tolking, analyse og faglege utgreiingar av datamaterialet. Eit grunnlagsdokument som partane er samde om ligg til grunn for arbeidet.

Utgangspunktet for samarbeidet er lov om folkehelse sitt krav om helseoversiktsoversiktsdokument og behovet kommunane og fylkeskommunen har for kvalitetssikra data og kunnskap. God oversikt over helse og påverknadsfaktorar er avgjerande viktig for å identifisere utfordringane som skal gje grunnlag for avgjerder og tiltak i det fortløpande folkehelsearbeidet og arbeidet med kommunal og fylkeskommunal planlegging i tråd med plan og bygningslova. Statlege, private og frivillige aktørar har også behov for data i forbetringsarbeid, undervisning, forsking og fagutvikling, og deira behov skal også ivaretakast i samarbeidet.

Folkehelsearbeid er komplekst og tverrsektorielt. Erfaringar til Folkehelseavdelinga i Flora, der ein har arbeidd med helseoversiktsdokumentet i 10 kommunar, syner at dette er krevjande arbeid for kommunane å gjere åleine. Det er behov for å samle ressursane som arbeider med innsamling, publisering og tolking av folkehelsedata. Samarbeidspartane har samla sett dei tekniske systema og den faglege kompetansen ein treng, men samarbeidet er ikkje systematisert og ein jobbar i dag for mykje kvar for seg. Dei samla ressursane må settast i system på ein måte som sikrar at kunnskap om folkehelse vert utvikla og gjort tilgjengeleg for dei som treng det, samt hindrar dobbeltarbeid og overvaking som ikkje er føremålstenleg.

Sentrale oppgåver vert å samle relevante folkehelseindikatorar på ein plass, og gjere faktakunnskapen tilgjengeleg. Dette vi lette arbeidet med å ha oversikt over helsetilstanden og påverknadsfaktorar på alle nivå, og vere nyttig for undervisning, studentarbeid og forsking og til bruk i helse- og omsorgstenesta/spesialisthelsetenesta.

Basert på arbeidsgruppa sitt arbeid har den styrande gruppa fremja forslag om å etablere eit prosjekt som skal greie ut føresetnader, organisering og oppgåver for eit forpliktande samarbeid. Omfanget av arbeidet skal avklarast i løpet av hausten.

 

Av Emma Bjørnsen

Antibiotika til bruk mot infeksjonssjukdommar har vore ein av dei store suksessane i moderne medisin. Imidlertid har det vist seg at bakteriar kan utvikle motstandskraft (resistens) mot ulike antibiotika, noko som kan gjere at midla ikkje lenger vil ha effekt på alvorlege infeksjonar lenger. I heile verda er ein bekymra over denne utviklinga, og eit viktig element i bekjempelsen av slik resistensutvikling er å redusere totalomfanget av antibiotikabruk.
Storparten (80%) av antibiotika til menneske blir utskrive av legar i primærhelsetenesta i Noreg, medan ein på sjukehus er mest konsentrert om å avgrense bruken av såkalla breispektra spesialantibiotika (som verkar mot mange ulike bakteriar samstundes).
Stortinget har i denne samanhengen vedteke at totalforbruket av antibiotika til menneske i Noreg skal reduserast med 30 % innan utgangen av 2020, sammenlikna med situasjonen i 2012. Regjeringa sin Handlingsplan mot antibiotikaresistens frå januar 2016 konkretiserar vedtaket med tiltak og mål for dei ulike delane av norsk helseteneste.
I perioden frå 2012 til 2015 var det ein viss nedgang i bruken av antibiotika (13%), men det er ei målsetting å redusere denne ytterlegare gjennom eit intensivert arbeide framover.
I Samhandlingsbarometeret har ein teke inn to indikatorar for antibiotikabruk i kommunar og fylke: Andel av befolkninga som får utskrive antibiotika årleg og talet på reseptar pr. 1000 innbyggarar.

Vi ser ein nedgang både i Noreg og i Sogn og Fjordane (fram til 2014) over tid i andelen av befolkninga som får utskrive antibiotikum årleg. Det er markerte skilnader mellom ein kommune som Balestrand som ligg lågt, og Gulen som skriv ut nesten tre gonger så mykje.

Av Hans Johan Breidablik

Alle helseføretak skal ha tverrfagleg smertepoliklinikk som del av tilbodet til befolkninga.
Smertepoliklinikken er eit samhandlingsprosjekt og er lokalisert til Sunnfjord Medisinske Senter i Florø, og starta 1. mai i år med det førebuande arbeidet. Den offisielle oppstartmarkeringa av smertepoliklinikken er planlagt 9. juni! Poliklinikken er organisert under Medisinsk klinikk i Helse Førde.

Smertepoliklinikken er etablert i samsvar med tilrådingar frå ei prosjektgruppe som har vore samansett av likeperson, praksiskonsulent, og deltakarar frå kommunehelsetenesta og Helse Førde. Organisering, drift og bemanning føl nasjonale retningsliner og tilrådingar, og nyttar velkjente og anerkjente metodar for undersøking og tiltak.

Poliklinikken skal yte tenester til pasientar med langvarige smerteplager som har eit kronisk preg og som ikkje har vondarta årsak (kreft) og skadar. Mange i pasientgruppa vil ha sjukdomar og symptom frå muskel- og skjelettsystem, eller uklårt utgangspunkt. Langvarige smerter er eit utbredt helseproblem, og råkar 25-30 % av befolkninga (Helsedirektoratet 2015). For mange av pasientane krev behandlinga samarbeid mellom fagpersonar med ulik kompetanse.
På Samhandlingsbarometeret har ein presentert to variablar som kan illustrere problematikken:

a) Tal personar som oppsøker kommunehelsetenesta for muskel-skjelettplager årleg

Vi ser at omkring ein firedel av befolkninga kontaktar kommunehelsetenesta årleg for plager frå muskel-skjelettsystemet. Det er jamt aukande og Sogn og Fjordane ligg over landsgjennomsnittet. Av kommunane ligg Naustdal høgast og Gulen lågast, men skilnadane er generelt ikkje så store mellom dei ulike kommunane.

b) Tal personar med muskel-skjelettplager som blir behandla i spesialisthelsetenesta årleg

Talet på personar som får behandling i spesialisthelsetenesta svarar til om lag 10% av dei som oppsøker kommunehelsetenesta. Sogn og Fjordane ligg her klart over landet. Vi ser at to nabokommunar; Fjaler og Gaular utgjer ytterkantar. Om dette skuldast reelle skilnader i plager, eller ulik tilvisingspraksis veit vi ikkje.
Tilvisingane til smertepoliklinikken er begynt å komme inn, og dei vert vurdert fortløpande. Alle pasientane vert kontakta for avklaring av behov og avtale for oppmøte/undersøking innan 10 dagar. Det er ei målsetting at behandlingsperioden skal vere konsentrert og avgrensa i tid, slik at ein unngår fleire reiser og konsultasjonar enn høgst nødvendig.

Kontaktinfo:
Helse Førde, Smertepoliklinikken, postboks 1000, Helse Førde, 6807 Førde. Telefon 578 39 163.

Av Emma Bjørnsen

Sjukepleiegruppa, og utdanninga for denne, er ein sentral komponent i framtidas helseteneste der samhandling blir tiltakande viktig. Studentane skal få kunnskap om førebygging og kunne skrive oppgåver knytt til slike tema.

Tradisjonelt har mykje av undervisninga og praksis på høgskular vore knytt til behandling og omsorg av einskildpasientar. Men tiltak knytt til store grupper og evt. heile befolkninga, krev ofte andre og nye måtar både å tenke på for helsesektoren, og nye arbeidsformer/metodar å jobbe etter.

Folkehelse kan kort beskrivast som samfunnets sin totale innsats for å opprettholde, betre og fremme befolkninga si helse, gjennom å svekke faktorar som medfører helserisiko, og styrke faktorar som bidreg til bedre helse.I dette arbeidet utgjer helsetenesta berre ein del av ein større heilheit, men er likevel ein viktig del.

Samhandlingsbarometeret har i seinare tid teke inn ei rekke variablar som kan vere med å belyse folkehelsespørsmål, sjå folkhelsindikatorane i Samhandlingsbarometeret

Av Hans Johan Breidablik