Det har vore eit ynskje å ta inn variablar i Samhandlingsbarometeret som beskriv tidene det tek å få ambulanse fram på staden i dei ulike kommunane, samt forventa reisetider til legevakt og sjukehus.

Grunna eit pågåande arbeid med ny rapporteringsløysingbasert på presentasjonsverktøyet Power BI for Samhandlingsbarometeret har ein valt å vente med å ta inn desse variablane. Vi har her henta statistikk frå Helsedirektoratet sine datapublikasjonar på nettet (https://www.helsedirektoratet.no/statistikk/reisetid-til-akuttjenester).

Tab. 1 Responstider for akuttambulansar (bilambulanse) til 90% av befolkninga i Helse Vest-området.

Helse Vest	Akuttambulanse	Legevakt (kommunal/interkommunal)
Helse Stavanger	13 minutt	15 minutt
Helse Bergen	17 minutt	19 minutt
Helse Fonna	21 minutt	29 minutt
Helse Førde	26 minutt	60 minutt

Som venta vil responstidene variere, og dei to føretaka med stor andel av befolkninga konsentrert i store byar (Stavanger og Bergen) ser vi har kortast responstid. Det mest spreddbygde området (Helse Førde) har 26 minutt, altså det doble av Stavanger. Likevel er det slik at heile området får ambulanse fram til storparten (90%) av innbyggarane på under halvtimen.

Det same mønsteret går igjen også for reisetider til kommunal legevakt. I Helse Førde sitt område er denne tida det doble av ambulanseresponstida.

Mykje av merksemda omkring responstider for ambulansar er knytt til dei einskilde kommunane, og gjerne utkantkommunar som ligg lengre frå sjukehus.

Tab. 2 Dei 6 kommunane med lengst responstid for akuttambulansar i Helse Vest-området

Gulen	Helse Bergen/Helse Førde	55 minutt
Masfjorden	Helse Bergen	52 minutt
Modalen	Helse Bergen	43 minutt
Suldal	Helse Fonna	42 minutt
Gaular (no Sunnfjord)	Helse Førde	37 minutt
Aurland	Helse Førde	35 minutt

Der folk er busette på øykommunar (t.d. Solund) vil ikkje dei reelle responstidene gå fram av statistikken, og også innanfor same kommune kan det vere ulike tider avhengig av kor langt frå sentrum i kommunen dei bur.

Som det går fram av tabell 2 høyrer dei tre kommunane med lengste responstider inn under Helse Bergen si ambulanseteneste. Helse Fonna/Førde har dei tre neste.

På bakgrunn av at reisetidene til den kommunale legevakta er særleg lange i Helse Førde sitt opptaksområde kan det vere interessant å sjå på den kommunevise fordelinga. Denne regionen har tre interkommunale legevakter, der Ytre Sogn og Sunnfjord (SYS IKL) omfattar eit særleg stort område geografisk.

Fig. 1 Reisetider til kommunal legevakt for 90% av befolkninga i kommunar i Helse Førde-området (tidl. Sogn og Fjordane og kommunestruktur før 2020)

 

Det er betydelege skilnader i denne reisetida – 8 minutt for dei som bur i tidlegare Førde kommune som er vertskommune for den største interkommunale legevakta. Mange av kommunane med lengst reisetid høyrer inn under den same legevakta (SYS IKL).

Aller lengst reisetid har innbyggarar i Gulen, som har legevakt i Knarvik.

Eit av hovudmåla i Samhandlingsreforma frå 2012 var å flytte meir av pasientbehandlinga over på kommunehelsetenesta. Det vart difor bestemt at kommunane skulle organisere eit tilbod om kommunal øyeblikkeleg hjelp på døgnbasis med eigne senger til føremålet.

Pasientar som kunne få eit like godt tilbod om behandling, observasjon og utgreiing i kommunane skulle då kunne innleggast i KAD/ØHD-senger i staden for på sjukehus. På denne måten skulle spesialisthelsetenesta avlastast, særleg innanfor nokre av dei korte medisinske akuttinnleggingane og som alternativ til reinnlegging.

Kommunane måtte ha sjukepleiekompetanse døgnet rundt på desse ordningane, og tilgang på kommunal tilsynslege/legevaktslege å støtte seg til. Innlegging på KAD/ØHD skulle i hovudsak styrast av den kommunale helsetenesta, og det var ikkje meininga at ferdigbehandla pasientar frå sjukehusa skulle til KAD/ØHD før heimsending

Tilbodet vart obligatorisk frå 1. januar 2016. Året etter vart det utvida til også å omfatte mentale lidingar og rusproblematikk.

Mangelfull registrering, og med det avgrensa tilgang på data, har gjort, og gjer det også delvis i dag utfordrande å publisere data for KAD/ØHD-bruk. Førebels er rapporteringsordninga avgrensa til manuell utfylling frå den einskilde KAD, og er ikkje ein del av kommunane sitt ordinære rapporteringssystem. Datakvaliteten kan difor variere meir her enn for anna statistikk.

Samhandlingsbarometeret har tilgang til data frå KAD/ØHD ordningane til Helsedirektoratet og har i samarbeid med føretaka i Helse Vest lagt inn i to separate variablar: a) Driftstal for KAD/ØHD og b) Fagtal som går på diagnosar for KAD/ØHD-opphalda.

Mange kommunar har inngått samarbeid om KAD/ØHD-tilboda med ein av kommunane som vertskommune. Det er difor ikkje alltid data for kvar einskild kommune i slike fellesordningar.

Organisering av KAD/ØHD-ordningar nasjonalt:

Om lag 60% av KAD-einingane er lokalisert til sjukeheimar, ein del er knytt til legevakter og andre til Lokalmedisinske senter o.l. Sjukestover har ein berre i Nord-Noreg.
Størrelsen på KAD-ordningane varierer mykje på landsbasis, det same gjer bruken/utnyttinga av kapasiteten. Beleggsprosenten har mange stader vore låg.

Fig. 1: Utvikling i samla tal opphald i KAD/ØHD i Noreg i perioden 2016 til 2019:

Tal innleggingar i KAD/ØHD auka noko i perioden frå 2016 til 2018, men det var ein mindre nedgang frå 2018 til 2019.
Sidan opphalda gjennomsnittleg har blitt lengre, er det ikkje same nedgangen i talet på liggedøgn. Men det ser altså ut til at bruken av KAD/ØHD flatar ut.

Samanheng med omfanget av akutte medisinske korttidsinnleggingar?

Samhandlingsbarometeret har også ein variabel for akutte medisinske korttidsinnleggingar (innlagt frå 0-2 døgn) som kanskje er dei sjukehusinnleggingane der KAD kan vere eit alternativ.

Fig 2.: Dersom vi ser på Helse Fonna sine opptakskommunar og summen av medisinske korttidsinnleggingar og KAD-bruken i 2019, får vi følgjande mønster (innlegging KAD/ØHD pr. 1000 innb. mot medisinsk korttidsinnlegging sjukehus pr. 1000 innb.)

Figuren syner at det er 2,7 gonger så sannsynleg å bli innlagt på anten sjukehus eller KAD/ØHD om ein bur i Vindafjord i forhold til om ein bur i Bokn kommune (der ingen har vore registrert på KAD/ØHD i 2019). Det kan vere mange årsaker til dette, men Samhandlingsbarometeret har ikkje noko klare svar på dette.

Det ser heller ikkje ut som det er nokon samanheng mellom omfanget av KAD/ØHD-innleggingar og omfanget av akutte medisinske korttidsinnleggingar. Ut frå dette mønsteret i 2019 ser vi altså ikkje klare teikn på at KAD-bruken fungerer som eit alternativ til akuttinnlegging i spesialisthelsetenesta. Men, for å få eit meir nyansert bilde her kan ein også sjå på fleire ulike faktorar og på utvikling over tid. Slike data kan ein også finne i Samhandlingsbarometeret.

Lenke

Til deg som fastlege| tenesteleiar| helsestasjon
Likelydande invitasjon har gått til ulike kommunale fagpersonar i Sogn og Fjordane. Vi ber om at e-posten blir sendt vidare til personar i din kommune som kan ha interesse og nytte av den informasjonen som blir gitt i dette nettmøtet.

Føretaka i Helse Vest skal gjennomføre ein folkeopplysningskampanje denne vinteren, og opplyse befolkninga på Vestlandet om at det ikkje er farleg å snakke om sjølvmordstankar, og at det er hjelp få. Helse Førde inviterer kommunehelsetenesta i Sogn og Fjordane til nettmøte om kampanjen  «Snakk om sjølvmordstankar. Det kan redde liv.»

 Tema for det halvtime-lange nettmøte er:

• Presentasjon av folkeopplysningskampanjen
• Tips om lett tilgjengelege ressursar for å auke kompetanse innan førebygging av sjølvmord

Same møtet, tre alternative datoar – vel dag og tid som passar deg best:

Tysdag 17. november kl. 9.00 – 09.30

Onsdag 18. november kl. 11.00 – 11.30

Torsdag 19. november kl. 14.00 – 14.30

Informasjon og oppkopling til nettmøte:
Helse Førde nyttar Norsk Helsenett si løysing Join for å gjennomføre desse nettmøta. Ein koplar seg opp frå PC via nettlesarar som Crome og Egde. Om løysinga,  framgangsmåte og teknisk hjelp:  https://nhn.no/kan-jeg-teste-lyd-og-bilde-foer-moetet/

Informasjon om nettmøtet m.m. finn du på Helse-førde.no :  https://helse-forde.no/kampanje

Nullvisjon for sjølvmord i Noreg

Slik innleier regjeringa sin handlingsplan for å redusere talet på sjølvmord i Noreg. I Helse Førde vedkjem denne visjonen oss, og vi tenkjer at skal vi lukkast må vi samarbeide, de i kommunehelsetenesta og vi i spesialisthelsetenesta.

Tal sjølvmord i Noreg går ikkje ned. Kvart einaste år tek omlag 600 menneske sitt eige liv.

Årsakene til sjølvmord er samansette og komplekse, og det utfordrar oss å kunne førebygge og forhindre at menneske vel døden som ein utveg når livet blir tungt å leve.

Vennleg helsing

Helse Førde:
Psykologspesialist ved psykiatrisk klinikk, Stig Magne Solstad
Psykiatrisk sjukepleiar ved Nordfjord psykiatrisenter, Monica Røed Frøyset
Seksjonsleiar ved Indre Sogn psykiatrisenter, Brit Marie Follevåg
Psykologspesialist ved psykisk helsevern for barn og unge, Eili Nygard Riise
Kommunikasjonsrådgjevar, Margunn Masdal

Brukarrepresentantar:
Gro Indrebø og Hanna Talina Nordnes Sørland

Kommunehelsetenesta:
Samhandlingskoordinator, Elin Sørbotten

Reinnlegging er ein akuttinnlegging, uavhengig av årsak og aktuelle sjukehus, og som skjer mellom åtte timar og 30 dagar etter utskrivning fra eit forutgåande sjukehusopphald.

Indikatoren vert berekna for pasientar som er 67 år og eldre med primærinnleggelse i ein av elleve diagnosegrupper: astma/kronisk obstruktiv lungesjukdom (kols), hjertesvikt, lungebetennelse, hjerneslag, brudd, dehydrering, forstoppelse, gastroenteritt, urinveisinfeksjon, mangelanemier og gikt

Andel av pasientar som blir innlagt akutt på nytt innan 30 dagar er eit sentralt parameter knytt til samhandling. Slik innlegging kan sjølvsagt være klart indisert og nye sjukdomstilfelle kan skje i desse 30 dagane som pasienten treng spesialistbehandling for.

Men det kan også bety at kommunehelsetenesta ikkje ser seg i stand til å ta seg av oppfølging og rehabilitering av pasienten etter utskriving, og at det endar opp med ei ny innlegging for same tilstand. Alternativt kan det vere andre tilstandar som kanskje kunne vore behandla medan pasienten var inneliggande første dagen.

Hyppige reinnleggingar er ei belastning for pasienten, særleg for gamle og skrøpelege, men også for ressursbruken i spesialisthelsetenesta inklusive ambulanse/transporttenester.

Figur 1. Utvikling over tid for reinnleggingar pr. 1000 innbyggarar nasjonalt og for dei 4 føretaka i Helse Vest, alle aldersgrupper (Haraldsplass Diakonale Sykehus er inkludert i Helse Bergen).

*Obs. 2020 inneheld berre data for første tertial. Y-aksen startar ved 15%.

Nasjonalt (Noreg) har som vi ser ein stabil andel på nærare 19 pr. 1000 innb. av reinnleggingar innan 30 dagar i perioden frå 2015 til 2019. Det kan sjå ut som ein lett nedgang i 2020, men dette omfattar berre første 1/3 av året og fell også delvis saman med perioden med koronapandemien.

Helse Stavanger har heile tida lege under landsgjennomsnittet, medan dei tre andre føretaka ligg over dette, og Helse Fonna har hatt mest reinnleggingar. Det kan sjå ut som skilnaden mellom Fonna, Bergen og Førde kan vere på veg til å bli mindre over tid.

Fig 2 Tilsvarande for gruppa av eldre (70 år og over) for føretaksområda i Helse Vest

Her er det ein avtakande tendens over tid både nasjonalt og for dei 4 føretaka i Helse Vest. Mest markert er nedgangen i første tertial 2020 som ein altså må tolke med varsemd. Helse Bergen ligg her på topp.

Fig. 3 Fordeling av andel reinnleggingar for dei ulike kommunane i opptaksområda i 1. tertial 2020 for alle aldersgrupper. Obs. at dette er rate av reinnleggingar pr. 1000 døgnopphald (innleggingar). Landsgjennomsnitt og gjennomsnitt for Helse Vest markert med rødt. Solund kommune er ikkje med grunna små tal.

a) Helse Førde sitt opptaksområde

 

Vi ser at denne raten varierer med ein faktor på 2,5 frå lågast til høgast. Ein kan legge merke til at dei to mindre nabokommunane Lærdal og Aurland ligg i kvar sin ende av skalaen. Dette skulle tyde mot at lokale faktorar utanom sjukelegheita hjå pasientane er med og bestemme omfanget. Dette kan t.d. handle om ressursar, kompetanse og haldningar både i kommunehelsetenesta og omsorgstenesta. Det er også viktig at det kan vere eit betydeleg innslag av tilfeldig variasjon knytt til få pasientar i tidsrommet.

b) Helse Bergen/HDS sitt opptaksområde

Fordeling av andel reinnleggingar for dei ulike kommunane i opptaksområda i 1. tertial 2020 for alle aldersgrupper.  Obs. at dette er rate av reinnleggingar pr. 1000 døgnopphald (innleggingar). Landsgjennomsnitt og gjennomsnitt for Helse Vest markert med rødt.  Kommunane Ulvik, Modalen og Fedje manglar data og er ikkje med.

Vi finn ein variasjonsfaktor i overkant av 2 mellom Samnanger som ligg lågast (80 pr. 1000 døgnopphald) og Austrheim som ligg høgast (167 pr. 1000 døgnopphald). Det er også viktig at det kan vere eit betydeleg innslag av tilfeldig variasjon knytt til få pasientar i tidsrommet.

c) Helse Fonna sitt opptaksområde

Fordeling av andel reinnleggingar for dei ulike kommunane i opptaksområda i 1. tertial 2020 for alle aldersgrupper. Obs. at dette er rate av reinnleggingar pr. 1000 døgnopphald (innleggingar). Landsgjennomsnitt og gjennomsnitt for Helse Vest markert med rødt.  Utsira kommune manglar data og er ikkje med.

Vi finn ein variasjonsfaktor på 2,3 mellom Vindafjord som ligg lågast (66 pr. 1000 døgnopphald) og Sauda som ligg høgast (151 pr. 1000 døgnopphald). Det er også viktig at det kan vere eit betydeleg innslag av tilfeldig variasjon knytt til få pasientar i tidsrommet.

 d) Helse Stavanger sitt opptaksområde

Fordeling av andel reinnleggingar for dei ulike kommunane i opptaksområda i 1. tertial 2020 for alle aldersgrupper. Obs. at dette er rate av reinnleggingar pr. 1000 døgnopphald (innleggingar). Landsgjennomsnitt og gjennomsnitt for Helse Vest markert med rødt.

Vi finn ein variasjonsfaktor på i overkant av 2 mellom Bjerkreim som ligg lågast (81 pr. 1000 døgnopphald) og Sokndal som ligg høgast (166 pr. 1000 døgnopphald). Det er også viktig at det kan vere eit betydeleg innslag av tilfeldig variasjon knytt til få pasientar i tidsrommet.

 

Helse Vest jobbar med ein ny folkeopplysingskampanje om førebygging av sjølvmord. Kampanjen vil finne stad i slutten av 2020 / starten av 2021. Helse Førde deltek i denne kampanjen, og kjem til å jobbe med å forankre kampanjen både internt og eksternt. Samarbeid med kommunane i Helse Førde sitt opptaksområde blir ein viktig del av kampanjen. I samband med dette inviterer RVTS Vest til digitale fagdager om førebyggging av sjølvmord. Fagdagane er for medarbeidarar i kommunale helse og omsorgstenester, ein for vaksne og ein for born og unge. Fagdagane er gratis, men krevjer førehandspåmelding.

 

Her er invitasjon til fagdagen for dei som jobbar med born og unge:

https://www.rvtsvest.no/digital-fagdag-om-forebygging-av-sjolvmord-hos-born-og-unge/

 

Her er invitasjon til fagdagen for dei som jobbar med vaksne:

https://www.rvtsvest.no/digital-fagdag-om-forebygging-av-sjolvmord-hos-vaksne/

 

I tillegg er det oppretta Facebook-arrangement på RVTS Vest sine facebooksider. De kan finne arrangementa ved å søkje på høvesvis «fagdag om forebygging av sjølvmord hos vaksne» og «fagdag om forebygging av sjølvmord hos barn og unge»