I den siste Perspektivmeldinga frå regjeringa er det lagt stor vekt på utviklinga av forholdet mellom personar i yrkesaktiv alder og gruppa som er pensjonistar. Den demografiske utviklinga, med mange fleire eldre i åra framover og samstundes mindre endringar i talet i yrkesaktiv alder, vil gjere at forholdstalet mellom desse vil endre seg.

Nasjonalt (Noreg) er det i 2020 4,1 personar i yrkesaktiv alder pr. pensjonist (forsørgarar). Dette forholdet («brøken») vil falle betydeleg fram til år 2040 då ein står att med berre 2,6 yrkesaktive pr. pensjonist.

Imidlertid er det langt i frå alle i yrkesaktiv alder som deltek i arbeidslivet. Ei stor gruppe som står utanfor er uførepensjonerte som samla sett utgjer rundt 10%, med klar overvekt for kvinner. Omfanget har som vi ser i fig. 1 under vore relativt stabilt over siste åra (med ein viss auke hjå dei yngre gruppene).

Fig. 1 Andel uføretrygda i % i Noreg fordelt på kjønn.

I det nye komande Samhandlingsbarometeret har vi teke inn ei berekning av forsørgarbrøken der  gruppa av uføre (varig arbeidsuføre) er teke med. Då er vi nede på 2,6 personar i år 2020 mot 1,9 personar i 2040. Desse 1,9 personane skal då stå for arbeidskraft og verdiskaping i samfunnet for å bære dei andre gruppene, også inkludert gruppa av born, som har ein eigen «omsorgsbrøk».

I Perspektivmeldinga har ein følgjande figur som illustrer dette:

Fig. 2 Samfunnsmessige overføringar til ulike aldersgrupper. Perioden med inntening (minus) utgjer dei yrkesaktive aldersgruppene. Overføringane stig sterkt når ein når 80-årsalder og over.

Når ein kjem ned på einskildkommunar vil desse brøkane variere betydeleg mellom dei ulike stadane.

Om vi vel ut to kommunar i Helse Vest sitt opptaksområde (Bremanger i Nord og Sandnes i Sør) vil vi t.d. få desse utviklingane som illustrert i figuren under:

Fig. 3 Sandnes er forventa å få ein stor folkeauke (+17,9%) fram til år 2040, og vil då ha ein justert forsørgarbrøk på 2,4, medan Bremanger vil misse befolkning og stå med i overkant av ein yrkesaktiv pr. pensjonist.

Som dei fleste vil skjøne vil ei slik utvikling i åra som kjem innebere store utfordringar  mange stadar, både økonomisk, men ikkje minst når det gjeld å skaffe naudsynt arbeidskraft.

(Samhandlingsbarometeret tek atterhald om at dei ulike brøkane kan bli justerte under vidare kvalitetssikring fram til det nye barometeret kjem på nettet).

Skilnader mellom bydelar når det gjeld levealder, levekår og helsetilstand har vore eit velkjent tema for Oslo sin del i mange år. I Helse Vest sitt opptaksområdet har vi to byar (Bergen og Stavanger) som har oppdeling i eigne bydelar i statistikken.

Samhandlingsbarometeret har inne bydelar for ein sentral folkehelsevariabel; tidleg død (0-74 år), som er omfanget av død under gjennomsnittleg forventa levealder. I eit folkehelseperspektiv kan enkelte av desse dødsfalla vere førebyggbare eller kan utsettast. Samtidig vil det særleg i mindre kommunar vere få slike dødsfall om vi går ned på årsaksgrupper, og ein nyttar seg difor av 10-års glidande gjennomsnittsintervall for å unngå for mykje tilfeldig variasjon.

Frå nytt Samhandlingsbarometer, som er under arbeid, har vi lagt inn data frå Folkehelseinstituttet over tidleg død, og har framstilt desse på kartvisninga vi har der. Kartpresentasjonar kan vere eit middel til å få fram skilnader på ein pedagogisk måte, og sjølv om det har lang tradisjon i samfunnsmedisinen (t.d. under Kolerabekjempelsen i London på 1800-talet), så er det kanskje mest i dei seinare åra at det å framstille data via kart har fått aukande omfang.

Om vi tek Bergen som døme, og ser på det samla omfanget av tidleg død, får vi dette bildet:

Fig. 1: Omfanget av tidleg død/100 000 innb. i perioden 2009-2018 samla for alle årsaker (tala er justerte for alders- og kjønnsfordelinga i dei ulike bydelane).

Vi ser at bydelen Arna har lysast farge, og har ein dødelegheit på 199 per 100 000 innbyggar. Årstad bydel ligg høgast med 316 (mørkast). Noreg samla ligg på 266. Det er altså klare bydelsmessige skilnader for omfanget av tidleg død.

Fig. 2 Omfanget av tidleg død grunna kreftsjukdom for bydelar i Bergen 2009-2018

Det same mønsteret mellom bydelar går att også for tidleg død av kreft. Arna ligg på 90, medan Årstad ligg på 119. Noreg har 109. Men størrelsen på skilnadane er ikkje så markerte for kreftsjukdom.

Fig. 3 Omfang av tidleg død grunna voldsomme dødsfall (ulykker, sjølvmord og drap) for bydelar i Bergen 2009-2018

For desse årsakene er det Ytrebygda bydel som ligg lågast med 20, medan Årstad har meir enn dobbelt med 43 pr. 100 000 innb. i perioden. Noreg ligg på 29.

Målt med slike sikre endepunkt finn ein altså klare skilnader mellom bydelar i Bergen, noko som er viktig kunnskap i arbeidet med både førebygging og byplanlegging.

Samhandlingsbarometeret har sidan etableringa i 2012 brukt ei publiseringsløysing kalla Nesstar publisher. Denne løysinga har fungert forholdsvis greitt for brukarane, men er arbeidskrevjande å administrere og krev betydeleg manuell bearbeiding av data.

Samhandlingsbarometeret har no starta opp med utviklinga av ei ny publiseringsløysing i Microsoft sitt presentasjonsprogram PowerBI. Denne løysinga er meir tidsriktig og enkel med omsyn til oppdatering og framstilling av data. Firmaet Bouvet si avdeling i Bergen bistår oss i dette arbeidet etter at dei hadde det beste anbodet i ei utlysing. Helse Vest IKT er involvert både i utvikling og teknisk tilrettelegging.

Så langt er vi godt nøgde med progresjonen i arbeidet, og det tette samarbeidet med Bouvet og Helse Vest IKT. Målet er at barometertilsette skal bli sjølvhjelpte med publisering i det nye verktøyet.

Det endelege «ansiktet» av Samhandlingsbarometeret ut mot brukargruppene vil bli justert i samarbeid med representantar frå brukargrupper i Helse Vest RHF og Helse Nord RHF, som nyttar Samhandlingsbarometeret for alle sine helseføretak og opptakskommunar.

 Ei stor endring vil vere at Samhandlingsbarometeret i størst mogeleg grad vil innehalde data for heile Noreg knytt opp mot opptaksområda for alle helseføretaka i landet, i tillegg til bydelar i dei store byane. Samhandlingsbarometeret har såleis eit potensiale til å bli eit landsdekkande verktøy for helsedata til bruk for helsefellesskapa og i samhandlingsarbeidet generelt mellom spesialist- og kommunehelsetenesta.

 Figuren under viser eit eksempel på korleis ei side i det framtidige barometeret kan sjå ut.

Dette er ein Fagvariabel som tek utgangspunkt i dei rundt 20 ulike hovuddiagnosegruppene i spesialisthelsetenesta sitt diagnosesystem (ICD-10). Det viser kor mange innleggingar, liggedagar og polikliniske besøk som går med til desse ulike diagnosegruppene pr. 1000 innb. pr. år. Utviklinga over tid blir vist i tilhøyrande grafar, og det er også lagt inn kartpresentasjonar.

I den øvre blå rada er det lagt inn tre sentrale «nøkkelindikatorar»: Folketalet, andelen eldre over 80 år og kor stor andel som bur spreiddbygd i dei ulike områda/kommunane.

Fig.: Utkast til rapport i Power BI

Ei brukarvennleg løysing er eit svært viktig mål i arbeidet

Samhandlingsbarometeret ønskjer ei løysing som er intuitiv og enkel i bruk, og som presenterer/viser indikatorane i Samhandlingsbarometeret på ein god måte utan at vi «overlessar» kvar side med for mykje detaljar. Når den nye løysinga er tatt i bruk vil vi ha betre kapasitet til å gjere analysar og også hjelpe brukarar å finne meir data om dei har bruk for dette.

Hausten 2018 vart det gjennomført ei spørjeundersøking om korleis Samhandlingsbarometeret blir brukt og opplevd av brukarane. Vi fekk då inn gode tips til korleis nettstaden kan bli betre. Desse, og tilbakemeldingar vi har fått ved direkte kontakt med brukarar, har vi tatt med oss inn i arbeidet med den nye løysinga.

For å lage ei god løysing treng vi dykkar meiningar om utkasta som vert laga og forslag til endringar. Difor vil vi om ikkje lenge invitere fleire av dykk til å delta i eit brukarpanel for å teste rapportar som vi jobbar med.

Dersom du ynskjer å delta i brukarpanelet kan du melde di interesse tilbake til oss allereie no på e-post: samhandling@helse-forde.no

Den årlege konferansen for helseinnovasjon går av stabelen den 28. januar, denne gang digitalt. Dette er ein stad der framoverlente bedrifter, helsearbeidarar og representantar frå utdanningssektoren møtast på tvers av fag og bransjar, for å dele kunnskap og erfaring. Konferansen har som mål å bidra til meir samhandling og kompetansedeling, og passar alle som ynskjer meir innovativ tenking i arbeidet sitt.

På programmet i 2021 finn du mykje spennande! Konferansen byr på store nasjonale namn som Karen Dolva og Silvija Seres, som skal prate om korleis innovativ og framtidsretta tenking har prega deira arbeid. I tillegg vil du mellom mykje anna møte sjukepleiar Gunn-Berit Neergård som forskar på innovasjon med utgangspunkt i helsepersonell som innovativ ressurs, prosjektleiar Annette Eri Norevik som vil fortelje om det 3-årige programmet e-Helse Vestland, og leiar i IT utvalet til legeforeinga, Kjartan Olafsson, som skal snakke om Teknologioptimisme med beina godt planta i klinisk kvardag.

Konferansen vert arrangert av Helse Førde, i samarbeid med Noregs Forskingsråd, Kunnskapsparken Vestland, Innovasjon Noreg, Sunnfjord Utvikling,  NHO og Høgskulen på Vestlandet.

Sjekk ut heile programmet og meld deg på ved å trykke på denne lenka: Helseinnovasjonskonferansen 2021 – Nasjonale, regionale og lokale satsingar på helseinnovasjon

Vel møtt!