KAD-statistikk kjem snart i Samhandlingsbarometeret (kommunalt døgntilbod for øyeblikkeleg hjelp)

/i

Eit av hovudmåla i Samhandlingsreforma frå 2012 var å flytte meir av pasientbehandlinga over på det kommunale nivået i helsetenesta. Som følgje av dette vart det bestemt at kommunane skulle skaffe eit tilbod om øyeblikkeleg hjelp på døgnbasis med eigne senger. Pasientar som kunne få eit like godt tilbod om behandling (observasjon, utgreiing og tiltak) i kommunane skulle då kunne innleggast i KAD-senger i staden for på sjukehus. På denne måten skulle ein kunne avlaste spesialisthelsetenesta, særleg innanfor medisinske akuttinnleggingar.Tilbodet vart obligatorisk frå 1. januar 2016, og året etter vart det utvida til også å omfatte mentale lidingar og rusproblematikk.

Det har over tid vore eit klart ønskje om å få relevant statistikk på området inn i Samhandlingsbarometeret, men avgrensa tilgang på data har gjort dette vanskeleg. Etterkvart er det blitt nasjonal rapportering frå KAD-ordningane til Helsedirektoratet, og Samhandlingsbarometeret har no fått tilgang på desse. Førebels er rapporteringsordninga avgrensa til manuell utfylling frå den einskilde KAD, og ikkje ein del av kommunane sitt ordinære rapporteringssystem. Datakvaliteten kan difor variere noko.

Samhandlingsbarometeret har saman med føretaka i Helse Vest kome fram til kva variablar som er mest interessante å vise. På bakgrunn av dette har vi plukka ut data som innan kort tid vil verte å finne i Samhandlingsbarometeret. Her vil ein førebels finne data frå 2016 og 2017, men etterkvart også for 2018.
Organisering av KAD-ordningar nasjonalt:

Vi ser at rundt 60% av KAD einingane er lokalisert til sjukeheimar, ein del er knytt til legevakter og andre til Lokalmedisinske senter o.l. Sjukestover har ein berre i Nord-Noreg.
I Sogn og Fjordane har ein hatt 7 ulike KAD-ordningar fram til 2018. Den største er tilknytt Sunnfjord og Ytre Sogn interkommunale legevakt i Førde, og omfattar 11 kommunar. To av ordningane er lokalisert ved sjukehusa i Lærdal og Eid (4 og 5 kommunar), og resten i tilknyting til kommunale institusjonar. Tre kommunar har eigne KAD-ordningar (Luster, Flora og Gloppen). Gulen har samarbeid med KAD for Nord-Hordaland (Knarvik), og Solund har frå 2018 eiga KAD-ordning.
Størrelsen på KAD-ordningane varierer mykje på landsbasis, det same gjer bruken/utnyttinga av kapasiteten. Dersom vi ser på rate for innlegging pr. 1000 innb. får vi følgjande mønster i Sogn og Fjordane:

Figuren over illustrerer ein stor variasjon frå 0 til rundt 20 innleggingar pr. 1000 innb. i kommunane i fylket i 2017.

Samanheng med omfanget av akutte medisinske korttidsinnleggingar?
Barometeret har frå før ein variabel for akutte medisinske korttidsinnleggingar som kanskje er dei sjukehusinnleggingane der KAD kan vere eit alternativ.
Dersom vi samanstillar medisinske korttidsinnleggingar med KAD-bruken over ser vi følgjande:

Så langt ser det ikkje ut som det er nokon samanheng mellom omfanget av KAD-innleggingar og omfanget av akutte medisinske korttidsinnleggingar. Ut frå dette mønsteret i 2017 ser vi altså ikkje klare teikn på at KAD-bruken fungerer som eit alternativ til akuttinnlegging i spesialisthelsetenesta. Men, for å få eit meir nyansert bilde her kan ein også sjå på fleire ulike faktorar og på utvikling over tid. Slike data kan ein finne i Samhandlingsbarometeret.

Av Hans Johan Breidablik

OPPDATERTE DATA OM FOLKETAL I SAMHANDLINGSBAROMETERET

/i

Demografiske data (befolkningssamansetning og utvikling) er viktige grunnlagstal for mykje anna statistikk. Det er også grunnlag for overføring av økonomiske midlar frå staten til kommunane. Samhandlingsbarometeret har no fått inn dei nyaste tala frå SSB.

I Noreg har det samla sett vore ein stor folketalsauke over seinare år. Dette har ikkje i same grad vore tilfelle for Sogn og Fjordane. Frå 2018 til 2019 var det derimot ein nedgang i folketalet på 456 innbyggjarar i Sogn og Fjordane.
Det kan difor være av interesse å sjå på utviklinga over tid og for ulike aldersgrupper.

Fig. 1 Folketal i ulike aldersgrupper i Sogn og Fjordane.

 

Det framgår her at talet på gamle over 80 år har vore ganske stabilt i perioden frå 2007 til 2019, medan framskriving av folketalet i 2040 forutseier ei dobling av desse til 11 696 personar. Gruppa av eldre frå 67 til 79 år har hatt ein klar auke med 3 362 fleire innbyggjarar i same periode. Framskriving av denne gruppa viser ei moderat auke fram til år 2040.
For dei yrkesaktive aldersklassane mellom 18 og 66 år er det ein viss auke fram til 2016, men deretter har det avteke med 559 personar. Denne gruppa vil avta vidare framover med forventa nedgang på nærare 5 000 personar i 2040. For barn og unge har det vore ein jamn nedgang på samla sett 2 411 personar i perioden frå 2007 til 2019. Dette vil halde fram med ein forventa nedgang på om lag 1 100 færre born og unge i 2040. Behovet for barnehage- og skuleplassar vil slik sett forventast å avta også framover.

Vi ser altså over tid ei forskyving av alderssamansetninga frå yngre mot eldre i Sogn og Fjordane, ofte omtala som «forgubbing». Det nye er at også gruppa i arbeidsfør alder (18-66 år) syner nedgang.Dersom vi ser på fordelinga kommunevis mellom 2018 og 2019 får vi følgjande figur:

Fig 2 Kommunevis endring i folketal frå 2018 til 2019 (antal personar).

20 av 26 kommunar hadde nedgang i folketalet mellom 2018 og 2019. Det er markerte skilnader mellom kommunane der Sogndal har om lag like stor auke som Flora har nedgang. Både Førde og Eid står i stor grad på staden kvil. Det er interessant at småkommunane Solund og Balestrand har ein viss auke.

 

Av Hans Johan Breidablik

Nytt Kommunalt Pasientregister (KPR) – kva diagnosegrupper får mest konsultasjonar?

/i

For spesialisthelsetenesta har ein over tid hatt stor nytte av Norsk Pasientregister (NPR) og nytta opplysningar her til mange ulike føremål.
Men for aktiviteten i kommunehelsetenesta har ein ikkje hatt noko tilsvarande register, og har difor ikkje hatt mykje opplysningar knytt til pasientbehandlinga. Særleg knytt til samhandlingsproblematikk er slike opplysningar av interesse.
Helse- og omsorgsdepartementet har difor gjeve Helsedirektoratet i oppdrag å utvikle eit Kommunalt pasient- og brukarregister (KPR). Registeret skal innehalde informasjon som skal brukast til planlegging, styring, finansiering og evaluering av kommunale helse- og omsorgstenester, og fleire andre oppgåver som vil bidra til å styrke pasientenes helseteneste. KPR vart lansert våren 2018, og har begynt å ta inn ulike variablar. Men sidan det førebels er avgrensa kjelder for innhenting av informasjon, er det opplysningar (inklusive diagnosar sett av fastlegar/legevaktslegar) som dannar grunnlaget for dei data ein finn i KPR i dag. Miljøet i Samhandlingsbarometeret har hatt jamnleg kontakt med, og kome med innspel til KPR-miljøet.
Fig.1: Oversiktsbilde frå KPR-registeret

Det har vore mykje diskusjonar omkring fastlegeordninga og at fastlegar får stadig fleire oppgåver som dei har vanskar med å rekke over. Samstundes er det mindre kunnskap omkring kva problemstillingar dei brukar konsultasjonane til. KPR kan sjølvsagt heller ikkje gje noko utfyllande svar på dette, men kanskje kan innsende diagnosar på refusjonskrav til Helfo, som KPR-registeret nyttar, gje oss ein viss peikepinn?
Vi har difor plukka ut fire ulike kommunar i Sogn og Fjordane og sett på kva som er dei hyppigaste diagnosane ved konsultasjonar hjå fastlegane i 2018 (legevakt er ikkje medrekna her).
Kodesystemet ICPC-2 (den internasjonale klassifikasjonen for primærhelsetenesta) som vert brukt i kommunehelsetenesta har til saman 17 ulike diagnosegrupper med kvar sin bokstav.
Samla for Sogn og Fjordane finn vi for 2018:
Av dei 15 hyppigast brukte diagnosegruppene et 7 knytt til muskel/skjelett (L), 6 er knytt til mentale lidingar (P) og 2 er knytt til hjerte-/karlidingar (K). Gjennomsnittlege utbetalingar frå Helfo pr. innbyggar er kr. 679,-

Eksempel frå fire ulike kommunar i Sogn og Fjordane:
Kommune A: Kystkommune med høg andel over 80 år (8,3%). Dei 15 hyppigaste diagnosegrupper vert vist i figuren under. Av desse er 4 frå hjarte/kar inkl. høgt blodtrykk (K-kapittel), 5 frå hud-kapitlet (S) og 6 frå muskel-skjelettkapitlet (L). Ingen kjem frå psykiatrikapitlet (P). Kommunen har 4 fastlegelister (942 innb. pr. fastlegeliste). Gjennomsnittleg samla refusjonssum frå Helfo pr. innbyggar er kr. 918,-

Kommune B: Kystkommune med relativt høg andel over 80 år (6,7%). Her er 4 av diagnosegruppene (inkludert den største) frå psykiatrikapittelet (P), 3 frå hjarte-kar (K), 4 frå luftvegskapitlet (R) og 4 frå muskel/skjelett (L). Ingen er her frå hudkapitlet (S). Kommunen har 3 fastlegelister (782 innb. pr. fastlegeliste). Gjennomsnittleg samla refusjonssum frå Helfo pr. innbyggjar er kr. 384,-

Kommune C: Stor kommune med middels andel over 80 år (4,2%). Her er heile 6 av dei største diagnosegruppene frå psykiatrikapittelet (P), 6 frå muskel-skjelett (L) og 3 frå hudkapitlet (S). Ingen er frå hjarte-kar kapitlet (K). Kommunen har 14 fastlegelister (856 innb. pr. fastlegeliste). Gjennomsnittleg samla refusjonssum frå Helfo pr. innbyggar er kr. 995,-

Kommune D: Stor kommune med middels andel over 80 år (4,2%). Her er heile 6 av dei 15 største gruppene koda under A-gruppa (Allment og uspesifisert), 5 frå muskel-skjelett og 4 frå hudkapitlet (S). Ingen er frå psykiatrikapitlet. Kommunen har 11 fastlegelister (733 innb. pr. fastlegeliste). Gjennomsnittleg samla refusjonssum frå Helfo pr. innbyggar er kr.643,-

Oppsummering:
Vi finn i desse eksempla skilnader som neppe kan forklarast ut frå skilnader i aktuell sjukelegheit i befolkninga. Sogn og Fjordane har ei relativt homogen befolkning, og mest truleg gjeld dette også for sjukelegheita i dei ulike kommunane. Oversikta over reflekterer volumet av konsultasjonar, ikkje talet på einskildpasientar.
Det er sjølvsagt ulike andre lokale forhold som kan vere med og forklare desse skilnadane. Ulikheiter i demografi og særleg kodepraksis spelar truleg ei viktig rolle, det same kan vere kor lett tilgjenge det er på ulike former for spesialisthelseteneste i området. Kodeverket ICPC-2 er delt i symptomkodar og sjukdomskodar frå dei ulike organsystema. Mønsteret vi ser tyder mot variasjon mellom desse. Dette vert påpeika også frå Praksiskonsulent i fylket.
Imidlertid vil kodar bli brukte i mange samanhengar. Dei blir brukte i administrativt arbeid og spelar vanlegvis ei sentral rolle innanfor kartlegging og forsking. Stor variasjon i koding vil difor også true kvaliteten på desse områda dersom dei baserer seg på den diagnosepraksisen som gjeld i dag.