UngData: Skuletrivsel i Sogn og Fjordane

/i

Det har nyleg vore mediaoppslag om fullføringsgrad av vidaregåande skule i Noreg. Utdanningsdirektoratet har lagt fram sin «Skolebidragsindikator (SI)» som måler skulen sitt bidrag til å løfte elevane fram til å fullføre, bestå og få best mogeleg karakterar.
Den største skilnaden mellom fylka finn ein når det gjeld å bestå utdanningsløpet. På yrkesfaglege utdanningsprogram ligg Sogn og Fjordane på andreplass etter Hedmark, medan Oslo ligg sist. For studieførebuande utdanningsprogram ligg Sogn og Fjordane på fjerdeplass og Finnmark ligg dårlegast an.

God trivsel på skulen er ein av faktorane som truleg kan verke positivt inn på fullføringsgraden.

Figur 1 under viser andelen ungdomsskuleelevar (begge kjønn) fordelt på dei 20 kommunar som deltok og som svarar mest positivt på spørsmålet om skuletrivsel. Høyanger er teke ut grunna låg deltaking.

Det er altså nærare 70% av elevane i ungdomsskulane som svarar at dei opplever høg skuletrivsel. Likevel ser vi ein betydeleg variasjon i dette frå Leikanger med 52% og til Sogndal med 80%. Det er samla sett ingen skilnader mellom jenter og gutar i dette.

Eit anna aktuelt spørsmål er i kva grad elevane i ungdomsskulen forventar å greie å gjennomføre vidaregåande utdanning. Heile 86% svarar positivt på dette i Sogn og Fjordane.

Figur 2 viser i kva grad det gjev status i venneflokken å gjere det godt på ungdomsskulen. Sum av svaralternativa «gjev mykje status» og «gjev litt status».

Vi ser også her at det er variasjon mellom skulane. Det er samla sett berre 10% som meiner at det å gjere det godt på skulen aukar statusen mykje, medan 31% meiner det aukar statusen til ein viss grad.
Skuletrivsel i vidaregåande skular.  I tolkinga her er det viktig å ta med seg at inndelinga er gjort etter kva kommune skulane geografisk er plassert i, medan elevane ofte kjem frå eit fleirtal kommunar omkring, men kan også vere frå meir fjerntliggande kommunar.

Figur 3 Høg skuletrivsel i 10 av 13 vidaregåande skular i Sogn og Fjordane

Samla sett er det noko færre som oppgjev høg skuletrivsel i vidaregåande skular i høve ungdomsskular. Fjaler har høgast andel her, og Stryn og Vågsøy lågast. Vi ser også at mønsteret ikkje samsvarar med det vi såg for ungdomsskulane på dei same stadane (der t.d. Sogndal låg best an).

Lærarstøtte er viktig
Fig 4: Opplevd lærarstøtte VGS

I overkant av 40% av elevane i vgs i fylket opplever høg lærarstøtte. Variasjonen er mellom 32% og 59%. Vi legg merke til at Fjaler og Gloppen ligg høgt både på skuletrivsel (fig. 3) og opplevd støtte frå lærarane.

Framtidsplanar – høgskule/universitet
Figur 5 Andel elevar som svarar at dei planlegg å gå på høgskule/universitet etter vidaregåande skule

Fleirtalet av elevane planlegg slik form for høgare utdanning, og flest i Fjaler og Gloppen. Truleg har noko av variasjonen her samanheng med at nokre skular har høg andel yrkesfagleg utdanning

Samhandlingsbarometeret og UngData
Samhandlingsbarometeret har fått tilgang til svara frå UngData-undersøkinga for Sogn og Fjordane som vart gjennomført i ungdomsskulane i 20 kommunar og i dei vidaregåande skulane våren 2017. Samhandlingsbarometeret vil før jul legge ut resultata frå 30 utvalde variablar frå denne.

Samhandlingsnytt

/i

I Samhandlingsnytt desember 2018 kan du blant anna lese om: Diabetesomsorg på video, Samhandlingskonferansen 2019 og Førebygging av fallskadar og hoftebrot i Sogn og Fjordane.

Les meir her; Samhandlingsnytt desember 2018

Samhandlingsbarometeret med nye data for skader i Sogn og Fjordane

/i

Skader og ulukker har eit vidt spekter frå mindre og kvardagslege hendingar til alvorlege ulykker. Mange småskadar handterar dei fleste på eiga hand, eller gjennom besøk hjå fastlege eller legevakt. Ved meir alvorlege skader vert spesialisthelsetenesta involvert, og dette området står også for ein betydeleg del av verksemda innan t.d. ortopedi og kirurgi.

Førebygging av skadar og ulykker er viktig i folkehelsarbeidet, og kan gje stor helsegevinst i form av auka livskvalitet og fleire leveår i befolkninga. I regjeringa sin strategi Ulykker i Norge – nasjonal strategi for forebygging av ulykker som medfører personskade 2009–2014 (regjeringen.no) er eit av delmåla å vidareutvikle det lokale og regionale ulykkesførebyggjande arbeidet. Det finst ikkje nokon god og samla oversikt over alle skadetilfelle i befolkninga, men for dei meir alvorlege skadane som medfører sjukehusbehandling kan ein finne data.

I Samhandlingsbarometeret har vi nyleg henta ut skadestatistikk frå Helse Førde for perioden jan. 2014 – okt. 2018 som omfattar meir alvorlegare skader hjå befolkninga i Sogn og Fjordane. I dette har vi sett på samla tal skader, alle brotskader og nokre hyppige former for brotskader, samt hodeskader for ulike aldersgrupper og kjønn. Samla sett vart det i perioden behandla 20 005 skadetilfelle i Helse Førde.
Figur 1. Tal sjukehusbehandla skader i 4-årsperioden 2014-2017 (2018 er ikkje med her då berre delar av året er inkludert).

Som det går fram av figuren var talet på skader stabilt dei tre første åra, medan ein i 2017 såg ein oppgang for alle tre aldersgruppene. Det var noko fleire menn som vart behandla i høve til kvinner.

Fig. 2 a) Utvalde skadetypar for heile perioden hjå yngre (0-25 år) (inkludert 2018 fram til okt.).

For yngre aldersgrupper er det klare skilnader der gutar/menn har meir beinbrot, hodeskader, håndleddsbrot og andre brotskader.

b) Utvalde skadetypar hjå eldre over 65 år:

Her ser vi markerte skilnader den andre vegen med ein klar dominans av kvinner når det gjeld ulike typar av brotskader. Kombinasjonen av meir beinskjørheit og lenger levetid for kvinner er truleg viktige årsaker til dette.

Figur 3. Brot i handledd og lårhals hjå personar> 65 år fordelt på kommunar i Sogn og Fjordane. Her er det rekna om til årlege rater (andelar) pr. 1000 innbyggar i dei aktuelle årsklassane, og sortert etter andelane av hoftebrot (lårhalsbrot).

Dette er brotskader som ofte har samanheng med fall, mykje innandørs for lårhalsbrot og ofte ute for handleddsbrot. Sidan lårhalsbrota ofte har meir komplisert behandling og alvorlege konsekvensar er det ofte særleg merksemd og førebyggande tiltak omkring desse, knytt til det å førebygge fall særleg hjå eldre.

Nokre kommunar ligg særleg lågt for desse brota (t.d. Vik, Gulen og Hornindal). Desse kommunane har nok noko grad av pasientlekkasje til naboføretaka (Voss, Haraldsplass og Volda), og kjem difor ikkje med i statistikken her. Vi ser også at det er varierande samsvar mellom omfanget av lårhalsbrot og handleddsbrot i mange av kommunane.

Førebygging
Fallskader kan ofte førebyggast med enkle tiltak, men det krev kunnskap om kvar falla skjer og kvifor. Eit systematisk samarbeid mellom ulike sektorar er viktig for å målrette tiltaka på både individ-, gruppe- og systemnivå.

Tredjeparten av brota er kompliserte med lang behandlings- og rehabiliteringstid. Eit vanleg lårhalsbrot er kostnadsrekna til kr 235 000 for det første året knytt til behandling og rehabilitering, medan eit komplisert brot er kostnadsrekna til kr 675 000. Sistnemnde inkluderer då også opphald på sjukeheim (Helsedirektoratet, 2011; Hektoen et al, 2009).

Nasjonalt har ein også berekna den gjennomsnittlege samfunnsøkonomiske gevinsten ved å førebygge eit lårhalsbrot. Dette omfattar reduksjon i sjukehusutgifter (kr 150 000), i sjukeheimsutgifter (kr 150 000) og til kommunal rehabilitering og pleie/omsorg (kr 80 000), totalt 380 000 kroner pr. hoftebrot. Kommunane og spesialisthelsetenesta kan såleis få betydelege økonomiske gevinstar ved å prioritere førebyggande arbeid overfor grupper som er i faresona for fall og brot.

Figur 3 over viser at det er store skilnader i talet på lårhalsbrot mellom kommunane i fylket, særleg ligg kommunane Vågsøy, Selje, Lærdal, Leikanger, Solund og Gaular høgt.  Ut frå kostnadsberekningane vil lårhalsbrota i Vågsøy utgjere over 7 millionar kroner.