Helse Førde og Kinn kommune  skal i gang med vidareføring av Storbrukarprosjektet. Frå Helse Førde er det medisinsk sengepost og ortopedisk sengepost som er deltakande einingar. Her vil dei ta med seg i resultata vi har fått frå tidlegare prosjekt «Pasientar med store og samansette behov» og «Funksjonsvurdering på tvers». Flora kommune har prosjektleiaransvar og Helse Førde stiller med koordinator for oppfølging av arbeidet. Målgruppa for prosjektet er alle pasientar som har endra funksjonsnivå frå innlegging til utskriving
Det er ønskjeleg å gjere dette prosjektet i samband med Læringsnettverket som KS planlegg å gjennomføre i Helse Førde sitt opptaksområdet og at flest mogleg som er med i prosjektet deltek på desse samlingane.

Det er tre områder som er peika ut som aktuelle for vidare arbeid:

• Funksjonsvudering på tvers – innlegging i og utskriving frå sjukehus
• Nødvendig og tilstrekkeleg informasjon ved inn- og utskriving frå sjukehus
• Legemiddelsamstemming

I starten av januar vil prosjektet kartlegge informasjonsflyten rundt aktuelle pasientar som blir innlagt på medisinsk sengepost og ortopedisk sengepost. Både kommunen og dei deltakande sengepostane vil vere involvert i kartlegginga. Målet er å kartlegge no situasjonen rundt informasjonsflyten. Ut frå det ein finn av utfordringar vil dei utvikle tiltak som kan betre informasjonsflyten mellom spesialisthelsetenesta og kommunen.

Av Anne Marte Sølsnes

Nye variablar og nytt oppsett for inndeling etter Kostragruppe

Samhandlingsbarometeret har hatt KOSTRA-tal (KOmmune-STat-RApportering) i fleire år. Dette er eit nasjonalt informasjonssystem som leverer styringsinformasjon til den kommunale verksemda. Det er Statistisk sentralbyrå som hentar inn opplysingar frå kommunane sjølve, og desse vert nytta til styringsinformasjon for kommunar, bydelar og fylkeskommunar.

Systemet inneheld svært mange variablar, og har vore under omdanning. I den nye utgåva er det 18 kjernevariablar vi legg ut i Barometeret, og desse er no tilgjengelege for åra 2015-2018.

Frå brukarane si side har det også kome ønskje om at ein på ein enkel måte kan sjå kva Kostra-gruppe (med nummer 1-16) den aktuelle kommunen høyrer til, slik at ein lettare kan samanlikne seg med andre kommunar innanfor same gruppe.

Under er vist eksempel på ny presentasjon av variabel i Samhandlingsbarometeret:

Fig. 1 Figuren viser Kostra-variabelen Brutto utgifter til kommunale helse- og omsorgstenester pr. innbyggar. Dette er alle utgifter som går med på området, og inkludera også delar som kommunen får refundert utanfrå. Netto driftsutgifter vil difor være noko lågare.

Her er kommunane sine utgifter til helse- og omsorgstenester illustrert for Noreg, Sogn og Fjordane og kvar kommune. I tillegg er det enkelt å sortere t.d. etter aukande Kostra-gruppenummer. Dette vert gjort ved å sette peikaren i det blå feltet med Kostra-gruppe og nytte piltastane som då kjem fram i ruta.
Oppsettet her er etter dei noverande regionane (fylka) og kommunane i desse. For dei fire helseføretaksområda er det berre Sogn og Fjordane som har samsvar mellom opptaksområdet til Helse Førde og kommunane i Sogn og Fjordane i dag. Dette vil endre seg i 2020 då ein går saman med Hordaland inn i Vestland fylke.

Fig. 2 Utvikling av brutto driftsutgifter i Helse Vest-området

I figuren ser vi at kommunane i Sogn og Fjordane i gjennomsnitt brukar opp mot 10 000 kr. meir pr. innbyggar i året enn landsgjennomsnittet. Hordaland ligg på landsgjennomsnittet, medan Rogaland ligg under. Vi ser også at det er ein betydeleg auke over kort tid i utgiftene for alle, og dette er før den såkalla «eldrebølga» er i gang for fullt.

Kva kan vere årsakene til dei markerte skilnadane i utgiftene?
Det vil sjølvsagt være ei rekke årsaker til slike skilnader, men det kan være nærliggande å peike på:
-Kommunestorleik
-Del av befolkninga over 80 år (demografi)
-Geografi og grad av spreidd busetnad
-Skilnad i sjukelegheit og særleg krevjande brukarar
-Skilnader i standard/kvalitet/organisering på tenestene
-Skilnader i bruk av tenester frå instansar utanfor kommunen

Det vil føre for langt å gå inn på slike meir komplekse samanhengar i denne nyhendesaka. Vi har valt å sjå på nokre enkle samanhengar, og brukar her opptaksområdet for Helse Førde (noverande Sogn og Fjordane) som døme.

a) Fig. 3 Samanheng mellom utgifter og kommunestorleik

Vi ser at utgiftene (blå linje) svingar mykje mellom kommunar av relativ lik storleik. Den generelle tendensen er at når kommunestorleiken aukar (raud line), er utgiftene pr. innbyggar lågare. Samanhengen totalt har ein korrelasjon på 0,65 som betyr ein høg grad av samvariasjon.

b) Fig. 4 Samanheng mellom utgifter og del eldre 80 år og over

Figuren viser betydeleg variasjonar mellom kommunar med om lag like store delar eldre over 80 år. Særleg utmerkar Balestrand seg. Kommunen har truleg ein større del yngre ressurskrevjande klientar etter at institusjonen for psykisk utviklingshemma som låg der (Granlia) vart nedlagd. Jamnar vi ut med bruk av trendliner (stripla) ser vi samla sett ein klar samanheng også her (korrelasjon 0,47).

c) Fig. 5 Samanheng mellom utgifter og bruk av DRG-poeng (ressursar) frå spesialisthelsetenesta

Her ser vi ikkje samvariasjon (korrelasjon 0,10) mellom ressursar brukt i kommunen og ressursar brukt i spesialisthelsetenesta. Ressursbruken i spesialisthelsetenesta ser altså ikkje ut til å samvariere med kostnadsnivå internt i kommunen.

Oppsummering:

-Kostnader for kommunane til helse- og omsorgstenester aukar i alle kommunane. Det er å forvente ein sterk auke vidare framover når «eldrebølgja» slår meir innover oss.

-I Sogn og Fjordane er kostnadane nærare 10 000 kroner meir pr. innbyggar enn landsgjennomsnittet. Hordaland ligg på snittet og Rogaland ligg under.

-Det er store skilnader mellom kommunane, også innanfor same Kostragruppe.

-I diskusjonar kring kommunesamanslåingar ser vi ofte uro for auka kostnadar.

-Grunnane til skilnadane er sjølvsagt samansette. I denne nyhendesaka har vi berre sett på enkle samanhengar i Sogn og Fjordane. Desse tyder på at kommunestorleik kan spele ei klar rolle. Det same er også auken i delen eldre over 80 år i befolkninga. Det er likevel ikkje samvariasjon med kor mykje sjukehusressursar (i form av DRG-poeng) kommunane forbrukar.

-Det bør stimulerast til helsetenesteforsking på dette området.

Av Hans Johan Breidablik

Ei spørjeundersøking om bruk og nytteverdi av Samhandlingsbarometeret vart sendt til kommunane i oktober. Tusen takk til alle som tok dykk tid til å svare, det har gitt oss gode tilbakemeldingar på korleis Samhandlingsbarometeret blir brukt og kva forbetringar brukarane ynskjer. Undersøkinga fekk ein svarprosent på 38.

Kommunane seier at dei nyttar Samhandlingsbarometeret regelmessig og at dei opplever det som nyttig.

91% av dei som svara opplevde at Samhandlingsbarometeret er svært nyttig og nær 50% bruker det kvar månad. Om brukarvennlegheit svara litt over 50% at den er god, medan 47 % svara at den er middels god, ingen svara at den er dårleg.

Data frå Samhandlingsbarometeret blir brukt til ulike føremål; planlegging (56%), refleksjon over praksis (41%), dialog med spesialisthelsetenesta (15%), til styringsdokument og rapportar (41%), presentasjonar og oversiktsdokument (44%), studentoppgåver og forsking (6%). I tillegg til data/tal har brukarane behov for analyse av eit utval variablar, eller eit tema som Samhandlingsbarometeret kan sjå nærare på og lage rapportar, profilar eller faktaark rundt.

Om utfordringane med bruken av Samhandlingsbarometeret seier 45% av dei som svara at verktøyet ikkje er logisk oppbygd, at det er tidkrevjande å hente ut statistikk og at forklaringane (definisjonane) om tala bør vere meir informative. Dessutan er lay-out steril og har lita skrift som er vanskeleg å lese. Barometeret må ikkje ha for mykje informasjon (data), ha gode mulegheiter for søk og ha lenker til ressursar for tiltak som kommunane evt. kan sette i verk. 35% svarar at oppdatering av data kan bli betre.

Samhandlingsbarometeret skal skifte til ny publiseringsløysing. Kva løysing som blir valgt, og når dette skjer er ikkje bestemt. Men bruk av nyare teknologi vil bety endra struktur og enklare oppdatering av data. I dette arbeidet skal representantar frå brukarane involverast, og tilbakemeldingane frå undersøkinga vert viktig.

Dersom du ikkje fekk anledning til å delta i undersøkinga, men likevel ønskjer å gje oss ei tilbakemelding, ta gjerne kontakt med oss på: samhandling@helse-forde.no

Kvalitetsindikatorar er indirekte mål som skal reflektere kvaliteten på det aktuelle området som vert målt. Det er i dag nærare 30 nasjonale kvalitetsindikatorar som hentar data frå medisinske kvalitetsregister.

Den nasjonale Kvalitetsstrategien frå 2005 listar opp sentrale element knytt til tenester av god kvalitet; virkningsfulle – trygge – involverar brukarar – samordna – tilgjengelege –rettferdige – ressursutnyttande.

Vi har nyleg fått ei ny forskrift Forskrift om medisinske kvalitetsregistre som skal legge til rette for auka bruk av dataene og betre dekningsgraden og datakvaliteten. Forskrifta medfører at registra ikkje er baserte på samtykkekrav frå den einskilde, men pasientane/brukarane får ein etterfølgjande reservasjonsrett mot å vere registrert.

Det er også plikt for både helsepersonell og verksemder å rapportere inn helseopplysningar, og det skal kome nasjonale løysingar for dette (Helseanalyseplattformen – Direktoratet for e-helse).
Resultatportalen er ei interaktiv løysing der ein kan sjå anonyme resultat.

Det kan vere interessant å sjå på eit par eksempel frå denne portalen:
1. Norsk intensivregister (NIR) og reinnleggingar innan 72 timar

Målet her er at reinnleggingar skal ligge på under 4% av oppholda. Av oppsettet ser vi at dette varierar mellom 0% og 7% for dei ulike sjukehusa i landet (obs. alle er ikkje med i bildet over).

Førde sentralsjukehus ligg her på 4%, noko som er i midtsjiktet og nær målsetninga. Pasientgruppa på Førde sentralsjukehus er eldre enn for landet som heilheit (median 73 år mot nasjonalt 67 år), og kvinner er i fleirtal (53% mot nasjonalt 42%).

2. Norsk kvalitetsregister for fedme

Helse Førde var ein pioner innan utviklinga av fedmekirurgien i Helse Vest-regionen, og mykje av dette arbeidet er knytt til dr. Villy Våge, som også har vore ein sentral person knytt til opprettinga av dette kvalitetsregisteret.

Figur 1 Omfang av fedmeoperasjonar i 2017

Vi ser ein klar variasjon mellom helseregionane, der Helse Vest ligg høgast her i landet, og der dei fleste blir opererte innanfor eige føretak. Sverige ligg som vi ser over dette igjen.
I 2017 vart det samla sett utført 1662 sliker operasjonar i landet. Dei fleste var kvinner (77%). Gjennomsnittsalder ved operasjonen var 43 år.

Figur 2 Vektnedgang opptil to år etter operasjonen

Gjennomsnittleg har desse pasientane ein KMI (BMI) på rundt 43 før operasjonen (fedme er BMI frå 30 og oppover). Vi ser ein viss nedgang fram til operasjonen (livsstilsbehandling), og deretter ein vidare nedgang dei neste to åra til i underkant av 30, og deretter ei stabilisering. Etterkvart vil ein også få data for 5–10 år etter operasjonen.

Registeret konkluderar med at dette i dag er trygg kirurgi, kring 90 prosent av pasientane har god vektnedgang eitt og to år etter operasjonen, eit stort fleirtal av dei opererte er kvinner og det er store forskjellar mellom sjukehusa i oppfølging etter operasjon.
Samhandlingsbarometeret har drøfta å ta inn eit utval av slike kvalitetsindikatorar framover. Men det vil då ikkje verte tal på kommunenivå, berre på helseføretaksnivå.

Av Hans Johan Breidablik

SSB (Statistisk sentralbyrå) har nyleg gitt ut ein rapport med Regional framskriving av etterspørsel etter helse- og omsorgstjenester, 2017 – 2035 (2019/26). Det ser så langt knapt ut til at medieverda har oppdaga denne. Er problematikken for stor og utfordrande til at ein vil sjå og diskutere den? Samhandlingsbarometeret har tidligare hatt ei nyhendesak om rekruttering av sjukepleiarar i Sogn og Fjordane, og denne rapporten passar godt til dei funna vi presenterte den gongen.

Rapporten lagar ei framskriving av behovet for nye årsverk i helse- og omsorgstenesta for dei ulike regionane av landet fram mot 2035. Dette under føresetnad av uendra standard på tenestene i høve det som er i dag. Når vi ser på mediebildet er det stort sett behovet for auka strandard både på dette og andre samfunnsområder som blir debattert.

Drivaren for utviklinga handlar i hovudsak om ei endra befolkningssamansetning (demografi) der auken i talet på eldre skjer parallell med manglande auke av yngre i arbeidsfør alder. Gruppa som skal skape verdiane og «ber» resten av befolkninga får difor ein stadig større og tyngre «ryggsekk». Dette vil handle både om økonomiske midlar, men kanskje i endå større grad om tilgjengelege fagpersonar.

Området er allereie ein av elefantane i dag der 310 000 årsverk blir brukt i helse- og omsorgstenestene til ein svimlande pris av 342 milliardar kr. Dette utgjer 21% av alle offentlege utgifter i dag, og er finansiert i hovudsak gjennom skattar. «Elefanten» er berekna å vekse til heile 410 000 årsverk i 2035, altså 100 000 fleire enn i dag. SSB har ikkje berekna kostnader i rapporten, men eit enkelt anslag vil vel vere at dette vil krevje minst 50 milliardar ekstra i høve dagens situasjon. Det er altså duka for heilt nye prioriteringsdebattar framover.

Grunna sentralisering av busettingsmønsteret og aukande levealder vil auken i talet på eldre også kome i sentrale strøk av landet. Oslo-området, Bergen og Vestre Viken-området får difor den største auken i behovet for nye årsverk som er estimert til 33-44 prosent auke. For perifere område som Finnmark, Helgeland og Sogn og Fjordane vert auken lågare med rundt 25 prosent. Dette vil då kunne vere med på å flytte både pengar og personell mot dei sentrale stroka, dvs. Bergens-området for nye Vestland fylke. Utkantane står att med dei største andelane eldre, og størst utfordringar i å skaffe kompetent arbeidskraft som t.d. sjukepleiarar. Samtidig vil flyttemønsteret gjere at yngre bur langt borte, og i mindre grad kan stå for såkalla «uformell omsorg».

Kva vil dette bety i praksis for det nye Vestland fylke? I denne perioden fram mot 2035 er det berekna 2 prosent folkevekst i Sogn og Fjordane, men heile 42 prosent vekst i gruppa over 67 år. Ingen andre stader i landet vil «bærekraftsbrøken» (forholdet mellom yrkesaktive og eldre) endre seg så mykje som her i løpet av perioden.

Bergensområdet er forventa å ha ein samla folkevekst på 12 prosent i same periode, men vil få heile 52 prosent vekst av gruppa over 67 år.

Behovet for nye årsverk er delt i tre område:
a) Spesialisthelsetenesta: Helse Førde 399 nye årsverk, og Helse Bergen 2572 nye årsverk.
b) Kommunale omsorgstenester: Sogn og Fjordane 1177 nye årsverk, og Bergensregionen opp 5482 nye årsverk.
c) Kommunehelsetenesta: Sogn og Fjordane opp34 årsverk, og Bergensområdet opp 527 årsverk.

Det er altså innanfor dei kommunale omsorgstenestene ein får den klart største auken, og her er det særleg sjukepleiarar og helsefagarbeidarar som utgjer dei store personellgruppene.

I dag vert det utdanna 120 nye sjukepleiarar årleg i Sogn og Fjordane, og rundt 45 prosent av desse tek seg arbeid i fylket etter avslutta utdanning. Dette betyr rundt 50 nye sjukepleiarar årleg. Truleg vil desse ikkje kunne dekke behovet framover, og kanskje vil Bergensområdet trekke til seg fleire av desse også?

Særleg kommunane bør snarast ta opp denne problematikken, og kanskje også søke å rekruttere meir personell frå utlandet framover. Men eit problem i dette er at mangelen på sjukepleiarar er stor også i fleire andre land med tilsvarande demografisk utvikling.

Av Hans Johan Breidablik